Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (Yönetmelik), 5 yıllık gecikmenin ardından 10/03/2021 tarih ve 31419 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
A) YÖNETMELİKLE GETİRİLEN YENİ HÜKÜMLER
Çalışmanın yapılacağı mekan
Uzaktan çalışmanın yapılacağı mekan ile ilgili düzenlemeler iş başlamadan önce tamamlanır ve bu açıdan ortaya çıkacak maliyetin nasıl karşılanacağı hususu taraflarca birlikte belirlenir (m. 6).
İş araçlarını ve malzemeyi temin edecek taraf
Yönetmeliğe göre iş araçları ve gerekli malzeme kural olarak işverence temin edilecek olmakla beraber bunun aksi de kararlaştırılabilir (m. 7/1). Vurgulanmalıdır ki iş araçlarının İşverence temin edildiği hallerde, bu araçlara ilişkin hazırlanacak listenin ya iş sözleşmesinin eki olarak imzalanması ya da haricen tanzim edilmesi gerekmektedir. Haricen düzenleme cihetine gidildiği takdirde listenin bir örneği işçiye verilecek iken işçinin imzası bulunan diğer örneği ise işçinin özlük dosyasında muhafaza edilmelidir (m. 7/2). Bu kapsamda uzaktan çalışan işçiye verilecek telefon, bilgisayar ya da benzer hüviyette iş araçları, kural olarak işverence temin edilecek fakat bunun aksi sözleşme ile kararlaştırılabilecektir.
İşin görülmesiyle doğrudan ilgili ve zorunlu giderlerin tespiti ve karşılanması
Yönetmeliğin 8. maddesine göre bu giderlerin tespit edilmesi ve karşılanması açısından uygulanacak usul ile esaslar, taraflarca iş sözleşmesinde belirlenir.
Çalışma süresi ve çalışılacak zaman aralıkları
Uzaktan çalışacak işçinin hangi zaman aralıklarında çalışacağı ve çalışma süresi iş sözleşmesinde belirtilir; bu açıdan belirlenen hususlar, işverenin yazılı talebinin işçi tarafından kabul edilmesi şartıyla sonradan değiştirilebilir (m. 9). Dolayısıyla sonradan fazla çalışma uygulanabilmesi için bu açıdan işverence yapılacak taleplerin yazılı olması ve işçinin de bu yazılı talebi kabul etmesi gerekecektir.
Tarafların iletişimi
İşveren ve uzaktan çalışacak işçinin hangi saatler arasında ve hangi usulle iletişim kuracağı hususu kendi aralarında belirlenir (m. 10).
İş hakkındaki verilerin korunması
Veri korunmasına ilişkin mevzuatın işçiye anlatılması noktasına işveren sorumlu olup korunacak veriler hakkındaki tanım ve verilerin kapsamı sözleşmede belirlenir (m. 11).
Uzaktan çalışma ile görülemeyecek işler
Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle veya atıklarıyla çalışma, bunların işlenmesi veya "biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan" çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz (m. 13/1). Keza idare hukukuna göre "hizmet alımı" suretiyle gördürülen işler ve millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz işler açısından uzaktan çalışma ile görülemeyecek işle ilgili kamu kurumunca belirlenir.
Sonradan uzaktan çalışma usulüne geçilmesi
Yönetmeliğe göre uzaktan çalışma usulüne sonradan geçiş, işçinin talebi üzerine veya işçinin talebi ve hatta onayı olmaksızın gerçekleşebilmektedir.
İşçinin yapacağı talep yazılı olmak zorundadır. Talep, işverenin uygun gördüğü kıstaslara göre yine işverence değerlendirilir ve verilecek cevap kural olarak 30 gün içinde işçiye bildirilir (m. 14/2 ve m. 14/3). İşverenin bu talebi kabul etmesi halinde yazılı sözleşme yapılması gerekmektedir (m. 14/4).
Öte yandan "Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz" (m. 14/6).
B) YÖNETMELİKLE TEKRARLANAN KANUN HÜKÜMLERİ
Yönetmelik'te yapılan
uzaktan çalışma tanımı (m. 4/1-c),
uzaktan çalışma sözleşmesinin "şekil ve içeriği" hakkındaki düzenleme (m. 5/2),
iş sağlığı ve güvenliği hükümleri (m. 12)
Kanun hükümlerinin tekrarı niteliğinde görülmektedir.
C) DEĞERLENDİRME
1) Yönetmelik çok geç kalmıştır.
Uzaktan Çalışma, İş Kanunumuz'un 14. maddesinde 2016 yılında yapılan değişiklikle mevzuatımıza girmişti. Söz konusu maddeye yine 2016 yılında eklenen 7. fıkra hükmü
(7) Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.
şeklinde idi. Bununla beraber, eldeki yönetmelik söz konusu düzenlemeden 5 yıl geçtikten sonra yayımlanmıştır. Dolayısıyla özellikle COVID-19 pandemi tedbirleri nedeniyle 2020 yılı içinde artarak uygulama alanı bulan uzaktan çalışma usulü hakkında bir kanun boşluğu meydana gelmiştir.
2) Yönetmelik hükümleri işçi haklarını koruyucu düzenlemeler içermemektedir.
Bilindiği üzere iş hukuku karma bir hukuk dalı olup iş hukuku mevzuatında ve uygulamasında işçi haklarının korunması amacı her zaman ön plandadır. Bununla beraber Yönetmeliğin özellikle 9. ve 10. maddeleri, işçiyi koruyan içeriği havi olmamasıyla eleştiriye açık görünmektedir.
Nitekim işçinin hangi saat aralıklarında çalışılacağı noktasında tarafların anlaşabileceği zaman aralıklarının sınırlanmaması, zayıf konumda olan işçinin, insan sağlığı bakımından uygunsuz saat aralıklarında çalışmayı zorunlu olarak kabul etmesine zemin hazırlar niteliktedir.
Öte yandan Yönetmelik metninde, işveren ile uzaktan çalışan işçinin hangi saat aralığında ve hangi araçla iletişim kuracağı hususunda da işçiyi koruyucu hüküm bulunmamaktadır. Böylece güçlü konumdaki işveren, iş sözleşmesinde işçinin özel yaşam ve aile yaşamına saygı hakkının ihlal edilmesine yol açabilecek iletişim zamanlamalarına ve iletişim araçlarına dair hükümlere yer verebilecek ve zayıf konumdaki işçi, başka çaresi olmadığından bu hükümleri kabul etmek zorunda kalabilecektir.
Yönetmelik bu haliyle, Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi bağlamında uymakla yükümlü olduğu pozitif yükümlülüklerini tatmin edici olmaktan uzak görünmektedir.
Comments